3. Jak prawidłowo cytować
Prawo cytatu jest najbardziej znanym i najczęściej wykorzystywanym wyjątkiem prawa autorskiego. Bez uzyskania zgody autora można wykorzystać fragment utworu, gdy dopełni się kilku bardzo prostych warunków. Również zasady polskiej pisowni i interpunkcji jasno określają sposoby wprowadzania cytowań.
Warunek pierwszy
Cytowany fragment musi być rozpoznawalny dla czytelnika jako cytat - warunek bardzo, bardzo ważny. Mówi wprost o tym, że bezwarunkowo należy użyć znaków interpunkcyjnych lub narzędzi edytorskich tak, aby czytelnik od razu widział i rozumiał, że oto wprowadzony został cytat.
Znakami interpunkcyjnymi służącymi do oznaczania cytatów w pisowni polskiej są:
- cudzysłów apostrofowy: „Wojna domowa od wielu wieków trwa”,
- cudzysłów amerykański: "Wojna domowa od wielu wieków trwa".
Pierwszy częściej spotykany w druku i preferowany w publikacjach, drugi również akceptowany - zwłaszcza w tekstach edytowanych komputerowo.
Inne sposoby oznaczania cytatów za pomocą znaków interpunkcyjnych (wybór):
- cudzysłów niemiecki: »Freude, schöner Götterfunken,Tochter aus Elysium«
- cudzysłów francuski: « Allons enfants de la Patrie,le jour de gloire est arrivé »
- cudzysłów brytyjski: ‘Rule, Britannia! Britannia, rule the waves!’
Wyróżnienie cytowanego tekstu za pomocą narzędzi edycji
Jeżeli zastosujemy wybrany zabieg edytorski nie trzeba stosować cudzysłowu.
- Cytat możemy wyróżnić stosując inny rodzaj czcionek (fontów). Najprościej - kursywę.
W postach kursywę uzyskujemy za pomocą znaków * (asteryks) bez spacji przed i po cytacie. * Zdanie zapisane bez spacji przy asteryksach wygląda wtedy tak: *
Zdanie zapisane bez spacji przy asteryksach wygląda wtedy tak.
W druku często fragmenty cytowane są dodatkowo złożone czcionką o punkt lub dwa mniejszą. Ważny cytat można złożyć kursywą i pogrubieniem. Pogrubienie uzyskujemy podwójnym podkreślnikiem bez spacji __.
__ * Zdanie zapisane bez spacji przy asteryksach i podkreślnikach wygląda wtedy tak: * __
Zdanie zapisane bez spacji przy asteryksach i podkreślnikach wygląda wtedy tak.
- W niektórych postach spotkałam wyróżnienie cytatu za pomocą stylu używanego zazwyczaj do wplatania kodu - inline code w markdown. Jest to sposób czytelny i również prawidłowy. Wyróżnienie uzyskuje się za pomocą znaków ` (grawis, na klawiaturze pod tyldą) przed i po cytacie.
Czytelnie i jednoznacznie wyróżnia fragment wprowadzony jako cytat, więc nie ma żadnych przeciwwskazań w stosowaniu go również w tym celu.
- Na koniec rekomendowany sposób oznaczania cytatów. Otóż Steemit umożliwia bardzo proste wyróżnienie cytowań za pomocą znaku">" użytego bez cudzysłowu na początku nowej linii.
Wstawiając przed zdaniem znak ">" (nawias ostrokątny zamykający) uzyskujemy taki oto efekt pola cytatu.
Polecam tę postać cytatu, jako wyraźnie wyróżniającą się w tekście autorskim oraz bardzo łatwą pod względem edytorskim.
Warunek drugi
Cytowany fragment musi być oznaczony co do autorstwa i źródła. Można to zrobić na kilka sposobów (tu w połączeniu z oznaczeniem cytatu klasycznym cudzysłowem apostrofowym):
- przed wprowadzeniem cytatu, np. Horacy w swej Pieśni III pisze: „Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu”.
- zaraz po cytacie, np. „Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu”(Horacy, Pieśń III).
- w formie przypisów; jeżeli publikowane będą wpisy o charakterze naukowym i popularnonaukowym to wykorzystywane będą zapewne system przypisów harwardzkich (po zakończeniu cytatu podany autor, rok i ewentualnie strona, na końcu postu bibliografia alfabetyczne wg autorów) oraz system vancouverski (po zakończeniu cytatu numer w nawiasie lub jako indeks górny, na końcu postu bibliografia według kolejności cytowań).
Warunek trzeci
Cytat ma pełnić funkcję pomocniczą a jego użycie być uzasadnione celem lub prawami gatunku. Funkcja pomocnicza to nic innego jak poparcie Waszych – autorskich rozważań lub prezentacja stanowiska przeciwnego, gdy tekst jest polemiką (nie zgadzacie się ze stanowiskiem autora cytatu i wykładacie dlaczego). Przy zacytowaniu fragmentu o długości 1000 znaków, gdy cały artykuł ma ich 1200 trudno mówić o funkcji pomocniczej, choć de facto polskie prawo nie określa dopuszczalnej długości cytatów. Tu kierować należy się zdrowym rozsądkiem i rozgraniczyć wsparcie autorskich tez cytatami od "nabijania objętości" tekstu.
Dziś post bez przykładów. Jak wspominałam we wstępie, nieoznaczenie cytatów to plagiat, więc posty takie znajdziecie w niechlubnych zestawieniach @marszum -a.
Nowych autorów zachęcam do przećwiczenia omówionych dziś elementów edytorskich w nowych postach. :)