Poniższy referat został opracowany w ramach przedmiotu Etyka zawodowa dla studentów informacji naukowej i bibliotekoznawstwa, dlatego wiele jego aspektów dotyczy wpływu cenzury na funkcjonowanie bibliotek dawniej i dziś.
Definicje cenzury
Czym jest cenzura? Pojęcie to definiowane jest na kilka sposobów.
Słownik języka polskiego definiuje cenzurę jako urzędową kontrolę publikacji, widowisk teatralnych, audycji radiowych itp., oceniającą je pod względem politycznym lub obyczajowym, również urząd sprawujący tę kontrolę.
Wedłg Wikipedii Cenzura (łac. censere ’osądzać’) – kontrola publicznego przekazywania informacji, ograniczająca wolność publicznego wyrażania myśli i przekonań. Polega na weryfikacji audycji radiowych, telewizyjnych, widowisk, Internetu itp. przez organy państwowe z punktu widzenia ich zgodności z prawem, polityką państwową, obronnością.
Szerszą definicję, uwzględniającą intencje i cele organu cenzurującego podaje Tomasz Strzyżewski w swojej publikacji Matrix czy prawda selektywna?. Pisze on, że cenzura to po pierwsze
świadome wprowadzanie w błąd poprzez selektywny dobór zazwyczaj masowo rozpowszechnianych informacji,
po drugie ogół działalności mający na celu odniesienie jakichś korzyści przez cenzurującego.
I wreszcie po trzecie Rozpowszechnianie informacji niepełnych (prawda selektywna) oraz błędnych (kłamstwo) powoduje pożądaną manipulację światopoglądu lub poziomu świadomości. Prowadzi to do ograniczenia prawa do wypowiedzi jednej osoby bądź instytucji przez inną, również przez państwo podstawowych praw człowieka – prawa do wolności słowa i wolności prasy.
Cenzura instytucjonalna jest zazwyczaj jedynym namacalnym elementem działalności cenzury. Powoduje ona jednak powstanie innych poziomów działalności składających się na efekt ogólny.
Rodzaje i poziomy cezury
W zabiegach cenzorskich wyróżnić można kilka rodzajów - po pierwsze w zależności od momentu podjęcia działań kontrolująco-wstrzymujących. Tu wyróżnia się dwa typy cenzury:
- prewencyjną – polegającą na kontrolowaniu wszelkich przekazów zanim zostaną one opublikowane i zakazie publikowania czegokolwiek bez zgody odpowiedniej instytucji cenzurującej.
- represyjną – polegającą na ściganiu, karaniu i ew. wycofywaniu z obiegu materiałów objętych cenzurą, jednak bez cenzurowania ich przed publikacją.
Zależnie od źródeł ideologicznych procesu cenzorskiego występują następujące rodzaje cenzury:
prawna – w danym kraju istnieje prawo zakazujące publikowanie określonych treści pod groźbą rozmaitych kar, które są egzekwowane na normalnej drodze prawnej czyli przez zwykłe organy ścigania i sądy;
polityczna – ograniczenia wolności słowa dotyczących polityki, szczególnie krytyki władz;
religijna – ograniczenia publikacji krytykujących pewną religię – zarówno jej dogmaty jak i bardziej przyziemne sprawy typu postępowanie kleru czy sprawy finansowe;
Zdefiniować można również poziomy cenzury:
- Cenzura instytucjonalna
Z potrzeby kontrolowania środków masowego przekazu powstaje instytucja prawnie odpowiedzialna za prowadzanie pewnych z góry określonych działań cenzorskich. - Cenzura odredakcyjna
Ponieważ redaktor czy też redakcja danej publikacji zdają sobie sprawę, że kontrowersyjne materiały nie zostaną dopuszczone do publikacji przez cenzurę instytucjonalną, nałożony zostaje wymóg na autorów tekstów, aby nie poruszać tematów, które zostałyby ocenzurowane przez instytucję. Jest to bezpośredni efekt istnienia cenzury instytucjonalnej, choć nie zachodzi ingerencja bezpośrednia. - Autocenzura
Autor tekstu zdaje sobie sprawę, że teksty na tematy kontrowersyjne najprawdopodobniej nie zostaną wydrukowane, więc decyduje się pisać na tzw. „bezpieczniejsze” tematy. Zachowanie takie wynika wprost z istnienia instytucji cenzurującej, choć również na tym poziomie nie zachodzi ingerencja bezpośrednia. - Selekcja własna odbiorcy
Odbiorca stykający się ciągle z wyselekcjonowaną lub fałszywą informacją może uznać, że pewne tematy są albo mało interesujące, albo nie wnoszą nic nowego do istniejącego poziomu wiedzy.
Jedynym poziomem cenzury, którego działania są umocowane prawnie i wykonywane według zbioru określonych zasad jest poziom instytucjonalny. Jednak zjawisko to przenika na coraz niższe poziomy (aż do jednostki żyjącej w danym społeczeństwie) i ma destrukcyjny wpływ na wolność myśli, słowa i postrzeganie świata.
Historia cenzury
Cenzura jest tak stara jaki społeczeństwa i religie. Wywodzić ją można z kulturowego pojęcia tabu, z którym wiąże ją funkcja zakazowa i budowanie w jednostce autocenzury - samopowstrzymania się przed czynnością zakazaną.
Najstarsze udokumentowane historycznie przypadki cenzurowania:
- w 443 roku p.n.e. w Rzymie ustanowiony został urzędu cenzorski,
- w V w. p.n.e. w Atenach spalono dzieła Protagorasa,
- w 399 p.n.e. śmierć Sokratesa (zmuszono go do wypicia cykuty) – skazany został za deprawowanie młodzieży oraz wyrzeczenie się panteonu greckiego,
- w 231 roku p.n.e. w Chinach w ramach konfliktu legistów z konfucjanistami miało miejsce palenie ksiąg,
- Platon zachwalał cenzurę, jako instrument bezpieczeństwa wewnętrznego,
- w Rzymie cesarz Oktawian August rozkazał spalić dzieła wróżbiarzy,
- w II w. p.n.e. Antioch IV Epifanes spalił księgi żydowskie,
- Dioklecjan spalił pisma chrześcijańskie,
- cesarza Tyberiusz wydał nakaz zniszczenia roczników Aulusa Cremutiusa Cordusa, zawierających pozytywne opinie o Brutusie i innych obrońcach republiki,
- zwycięskie chrześcijaństwo niszczyło pisma swych adwersarzy: Lukiana, Celsusa (zarzucał chrześcijanom brak szacunku do prawa i fanatyzm), Pelagiusza.
Cenzura w dziejach kościoła katolickiego:
- palenie ksiąg ariańskich (po 325), manichejskich (361–375, 398), nestoriańskich (po 431) i focjańskich (po 867),
- Innocenty II wydał 1140 nakaz spalenia pism P. Abélarda i Arnolda z Brescii,
- do połowy XIII w. pisarze przedstawiali swoje pisma do akceptacji biskupom lub papieżom, choć nie było żadnych oficjalnych przepisów, które by to nakazywały,
- Urban VI wydał przepis mówiący, że można posługiwać się jedynie książkami, które są wiernymi kopiami oryginałów i nie zawierają treści niezgodnych z dogmatami kościoła katolickiego,
- Innocenty VIII w bulli Inter multiplices z XI 1487 powtórzył powyższe przepisy, rozbudowano je jeszcze w 1501 i 1515r.,
- Paweł IV w 1559 roku wydał pierwszy Index librorum prohibitorum - Indeks ksiąg zakazanych (łącznie indeks posiadał 16 edycji, ostatni przygotowany został w 1940 roku, ostatnia publikacja miała miejsce w 1948, zawierał 4126 tytułów dzieł i obowiązywał do 14 VI 1966). Na indeksie znaleźli się m. in. Luter, Zola, Defoe, Stendhal, Casanova, Galileusz, Kepler, ale również Mickiewicz, Frycz Modrzewski, Rej, Kopernik i Biernat z Lublina.
Obecnie obowiązują przepisy dekretu Kongregacji Doktryny Wiary z III 1975 De Ecclesiae pastorum vigilantia circa libros, ustanawiające ogólny nadzór papieża nad sprawami cenzury poprzez Kongregację Doktryny Wiary, a w poszczególnych diecezjach poprzez biskupów i podległych im cenzorów. W wyjątkowych przypadkach Kongregacja Nauki Wiary wydaje publiczne orzeczenie, że dana publikacja jest niezgodna z nauką Kościoła.
Stosowane są oznaczenia dopuszczenia książek do druku (można je znaleźć na dawnych wydaniach książek różnego typu oraz w wydaniach Pisma świętego). Nihil obstat to „nic nie stoi na przeszkodzie”, natomiast Imprimatur to „niech będzie odbite”.
Cenzura świecka - przykłady
Niemcy
Od 1529 roku każdy drukarz musiał mieć pozwolenie odpowiedniej władzy cenzuralnej na drukowanie każdej pozycji wydawniczej,a po 1570 drukarze zostali ponadto zobligowani do przekazywania określonej liczby egzemplarzy utworu władzy policyjnej pod groźbą odebrania przywileju, spalenia nakładu, grzywny, a nawet więzienia. Normy te utrzymały moc do początku XIX wieku. W 1848 nastąpiło zniesienie cenzury prewencyjnej, natomiast utrzymano cenzurę represyjną. Po zdobyciu władzy naziści stosowali zamiennie cenzurę prewencyjną i represyjną. Oficjalnie wydane zostały listy publikacji: Liste des schädlichen und unerwünschten Schrifttums z 31 grudnia 1938 i Jahreslisten (1939-1941) Ministerstwa Oświaty Ludowej i Propagandy (Ministerium für Reichsministerium Volksaufklärung und Propaganda), na które trafili zarówno autorzy żyjący jak i zmarli. Powodem znalezienia się na liście mogło być żydowskie pochodzenie, sympatie komunistyczne lub pacyfistyczne oraz podejrzenie o powyższe. Współcześnie Niemcy likwidują każdy przejaw nazistowskiej ideologii lub emblematyki np. usuwając wizerunek swastyki z historycznych fotografii.
USA
Stosowanie cenzury jest całkowicie zabronione przez pierwszą poprawkę do Konstytucji z grudnia 1791 roku. Silna jest za to cenzura obyczajowa.
Kodeks Haysa w latach 30-60 XX wieku, regulował dopuszczalność scen przedstawianych w filmach.
Polska
W Polsce w 1523 wprowadzono edyktem kontrolę publikacji i sprowadzania książek zagranicznych, a w roku 1617 wydano pierwszy indeks ksiąg zakazanych. W XVIII w. represyjną cenzurę wykonywał marszałek wielki koronny, jednak prasa korzystała ze znacznej swobody. Po rozbiorach wszystkie publikacje objęte zostały prewencyjną cenzurą wynikającą z antypolskiej polityki zaborców, wprowadzono również system koncesyjny wobec prasy. Cenzura ta została zniesiona w Królestwie Polskim w czasie powstania listopadowego, a po roku 1905 znacząco złagodzona. W pozostałych zaborach po Wiośnie Ludów funkcjonowała tylko cenzura represyjna. W Polsce odrodzonej istniała cenzura represyjna -konstytucja z roku 1921 wprowadziła całkowity zakaz cenzury prewencyjnej i systemu koncesyjnego dla prasy.
Po wojnie deklaracja sejmu z 1947, a następnie konstytucja z 1952 mówiły o wolności słowa i druku, jednakże już dekret z 1946 wprowadził daleko idącą cenzurę prewencyjną sprawowaną przez Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (od 1981 Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk) i podległe mu organy. Organy cenzury były podległe władzom politycznym i państwowym.
Do zadań dania GUKPPiW należał nadzór nad prasą, publikacjami i widowiskami w zakresie, przewidzianym w szczególnym przepisach prawnych oraz kontrola rozpowszechniania wszelkiego rodzaju utworów za pomocą druku, obrazu i żywego słowa; kontrola ta miała na celu zapobieżenie:
a) godzeniu w ustrój Państwa Polskiego,
b) ujawnianiu tajemnic państwowych,
c) naruszaniu międzynarodowych stosunków Państwa Polskiego,
d) naruszaniu prawa lub dobrych obyczajów
e) wprowadzaniu w błąd opinii publicznej poprzez podawanie wiadomości niezgodnych z rzeczywistością.
W 1951 roku rozesłano do bibliotek Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu (posiadający adnotację: TYLKO DO UŻYTKU SŁUŻBOWEGO). Zawierał on trzy listy: Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu nr 1, Wykaz nr 2 (książki zdezaktualizowane), Wykaz nr 3 (książek dla dzieci). Najwcześniej przeprowadzono oczyszczanie bibliotek szkolnych z wydawnictw dziecięco-młodzieżowych i harcerskich, skautowskich. Po pierwszej i drugiej selekcji, które objęły około tysiąca pozycji, trzecia skazywała na wycofanie bądź przemiał ponad tysiąc tytułów, a najwięcej, najgroźniejsza z nich - czwarta selekcja w 1951 roku. Wszystkie listy zawierały spis 4335 tytułów książek przedwojennych (wydanych do 1939 roku).
Obowiązywały poufne polecenia (zapisy) cenzorskie, które obejmowały wszystkie dziedziny życia gospodarczego, społecznego, politycznego, kulturalnego, międzynarodowego oraz konkretne osoby. Decyzje miały charakter ostateczny i nie podlegały kontroli.
W roku 1981 ustawa ograniczyła zakres cenzury prewencyjnej, wprowadziła odwołanie do Naczelnego Sądu Administracyjnego i możliwość zaznaczania ingerencji cenzorskich, a w roku 1990 ustawa zniosła cenzurę prewencyjną. Odpowiedzialność za naruszenie dóbr chronionych przez ustawy regulowało od tego momentu prawo prasowe, które przewidywało rejestrację dzienników i czasopism w sądzie, który w określonych prawem sytuacjach mógł odmówić takiej rejestracji lub zawiesić wydawanie dziennika lub czasopisma na czas określony.
Wydawnictwa drugiego obiegu jako efekt działania cenzury prewencyjnej
Drugi obieg, literatura drugiego obiegu, wydawana poza cenzurą w latach 1976–1989 to wydawnictwa rozprowadzane nieoficjalnie w formie rękopisów lub tekstów powielanych. Do 1989 roku powstało aż 4000 takich tytułów prasowych. Pierwszą podziemną oficyną wydawniczą była NOWA, a pierwszym czasopismem - kwartalnik "Zapis". Wybrane wydawnictwa niezależne z lat 1977‑1985 to "Głos" (Warszawa), "Młoda Polska" (Gdańsk), "Krzyż Nowohucki" (Kraków), po sierpniu 1980 m. in. "CDN", "KOS" (Warszawa, od 1982) i "Oficyna Literacka" (Kraków, od 1982).
Wydawnictwa podziemne zwane również bibułą, wydawane były w krajach, w których obowiązywała cenzura (PRL, ZSRR itp.). Nie posiadały dopuszczenia do rozpowszechniania przez stosowny urząd - były bezdebitowe, ignorowały prawo autorskie. Ich nakłady były bardzo zróżnicowane - od kilkunastu kopii do kilku a nawet kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy. Powielały, drukowały je "podziemne" wydawnictwa lub osoby prywatne. Niektóre z wydawnictw nielegalnych po roku 1989 przekształciły się legalnie działające (np. NOWA).
Cenzura w bibliotece
Prohibita
Zarządzenie Ministra Oświaty z 2 września 1950 roku w sprawie gromadzenia, przechowywania i wyjątkowego udostępniania druków wycofanych z obrotu, zakładało ograniczenie możliwości dotarcia do nieupowszechnianych wydawnictw do kilkunastu zaledwie bibliotek naukowych w Polsce. „Pieczę i nadzór" nad drukami wycofanymi zlecono dyrektorom bibliotek lub „zaufanym bibliotekarzom", a za wycofaniem książek i czasopism do osobnych magazynów iść miało wycofanie kart katalogowych i włączenie ich do osobnego inwentarza „przechowywanego pod zamknięciem" u dyrektora. Utrudniono nie tylko dostęp do książek - na korzystanie z nich mogła zezwolić jedynie „władza naczelna, której biblioteka podlega" i każde wystąpienie było szczegółowo rejestrowane, ale również dostęp do spisu książek wycofanych, który mógł być „udostępniany tylko za zezwoleniem władzy naczelnej".
Dr Stefan Kubów z Wrocławia na swoim blogu tak opisuje zasady postępowania z prohibitami:
Publikacje objęte zakazem upowszechniania mogły przechowywać tylko biblioteki naukowe. Prohibita musiały mieć swój odrębny katalog, ale pracownicy Biblioteki Uniwersyteckiej od lat prowadząc ten specjalny katalog jednocześnie włączali karty z pieczęcią „Prohibita” do katalogu ogólnego, gdzie tonęły one w milionach innych i były nie do uchwycenia przez różnego rodzaju kontrole. Na szczęście kontrole zadowalały się stwierdzeniem istnienia katalogu prohibitów i opisu procedury dotyczących jego lokalizacji i dostępności.
W bibliotekach musiały funkcjonować komisje do spraw druków objętych zakazem upowszechniania, a w ich składzie musiał być dyrektor oraz przedstawiciel organizacji partyjnej. W ramach tej komisji zapadały decyzje o uznaniu publikacji za prohibita. Wprawdzie podstawą decyzji był urzędowy wykaz, ale decyzja musiała zapaść na terenie biblioteki i zostać zaprotokołowana.
W 1989 roku wszystko zaczęło się zmieniać. Nie czekając na decyzje na szczeblu państwowym biblioteki zniosły instytucję prohibitów, acz z zachowaniem pieczęci „na wieczną rzeczy pamiątkę”. Najbardziej spektakularnym wydarzeniem transformacji w tym zakresie była telefoniczna informacja z urzędu celnego, bodaj w Gubinie, o „zwolnieniu” książek zatrzymanych na granicy, a zaadresowanych do Biblioteki Uniwersyteckiej. A kilka dni później zajechały tu wyładowane nimi trzy pełne ciężarówki.. W sytuacji, gdy już można je było przez przeszkód czytać nie wzbudziły one spodziewanego zainteresowania. Po skatalogowaniu spoczęły w magazynie ogólnym, wraz z dotychczasowymi prohibitami.
Po roku 1989 również powstawały spisy sugerujące potrzebę usunięcia niektórych publikacji z bibliotek. Na przykład
Spis książek przestarzałych w bibliotekach publicznych: Literatura społeczno-polityczna i ekonomiczna. Leokadii Opławskiej wydany przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich w 1990 roku.
Ze świata
W ramach ALA (American Library Association) działa Biuro ds. Wolności Intelektualnej (Office for Intellectual Freedom), które zbiera informacje o usunięciu książki ze szkoły lub biblioteki ze względu na jej treść (dokonać zgłoszenia może każdy). Dane te są gromadzone od 1990 r., i w tym czasie odnotowano ponad 17 700 zgłoszeń. Corocznie publikowana jest lista „kwestionowanych książek”.
2015 – top ten - pozwolę sobie zachować kompletne opisy powodów zakwestionowania książki w oryginale.
- Looking for Alaska, by John Green. Reasons: Offensive language, sexually explicit, and unsuited for age group.
- Fifty Shades of Grey, by E. L. James. Reasons: Sexually explicit, unsuited to age group, and other (“poorly written,” “concerns that a group of teenagers will want to try it”).
- I Am Jazz, by Jessica Herthel and Jazz Jennings. Reasons: Inaccurate, homosexuality, sex education, religious viewpoint, and unsuited for age group.
- Beyond Magenta: Transgender Teens Speak Out, by Susan Kuklin. Reasons: Anti-family, offensive language, homosexuality, sex education, political viewpoint, religious viewpoint, unsuited for age group, and other (“wants to remove from collection to ward off complaints”).
- The Curious Incident of the Dog in the Night-Time, by Mark Haddon.Reasons: Offensive language, religious viewpoint, unsuited for age group, and other (“profanity and atheism”).
- The Holy Bible. Reasons: Religious viewpoint.
- Fun Home, by Alison Bechdel. Reasons: Violence and other (“graphic images”).
- Habibi, by Craig Thompson. Reasons: Nudity, sexually explicit, and unsuited for age group.
- Nasreen’s Secret School: A True Story from Afghanistan, by Jeanette Winter. Reasons: Religious viewpoint, unsuited to age group, and violence.
- Two Boys Kissing, by David Levithan. Reasons: Homosexuality and other (“condones public displays of affection”).”
W ciągu ostatnich 10 lat ALA zebrało 5099 takich zgłoszeń. Wskazywane powody to najczęściej: 1577 "sexually explicit" - zachowania o charakterze wyraźnie seksualnym, pornograficzne, 1291 - "obraźliwy język", 989 - "nieodpowiednie dla grupy wiekowej", 619 - "przemoc" ", 361- "homoseksualizm", 274 - "okultyzm" lub "satanistyczne", 291 - "z powodu wizji religijnej",119 - "antyrodzinne". Inicjatywa w kwestii zakazywania książek (usunięcia jej z biblioteki, wstrzymania zakupu)należy najczęściej do rodziców (w 2535 przypadkach), występowali z nią także sami czytelnicy (516) i organizatorzy biblioteki (489).
71% Amerykanów (z czego 35% zdecydowanie) uważa, że powinno się wprowadzić system oceniania książek podobny do tych filmowych czy growych (np. PEGI). Ale, co ciekawe, tylko 16% badanych chciało zakazywać jakiegoś filmu lub programu telewizyjnego.
W roku 2015 28% dorosłych Amerykanów odpowiedziało „tak” na pytanie „Czy uważasz, że istnieją takie książki, które powinny być całkowicie zakazane?”. W roku 2011 było to tylko 18% respondentów. Kolejne 24% w nowym badaniu nie jest pewne odpowiedzi. To oznacza, że tylko 48% wypowiedziało się jednoznacznie przeciwko cenzurowaniu książek. (Harris poll)
Joanna Kępko i Iwona Packiewicz w publikacji Moralno-etyczne aspekty pracy bibliotekarza - analiza kodeksów etyki bibliotekarskiej oraz wyników badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku bibliotek białostockich (Białystok 2103) piszą:
Bibliotekarze nie powinni ograniczać dostępu do informacji nawet w przypadku cenzury narzuconej przez państwo, rząd czy organizacje religijne. Aż 72% respondentów naszej ankiety zgodziło się ze stwierdzeniem, iż bibliotekarz i pracownik informacji powinien przeciwstawiać się cenzurze. Wychodząc naprzeciw temu, powinni kierować się zdrowym rozsądkiem i racjonalnością. Profil biblioteki ma tu duże znaczenie. Jako przykład ankietowani podali księgozbiór dziecięcy jako ten, w którym cenzura nabiera innego znaczenia i czasami jest wręcz wskazana.
Bardzo ciekawym źródłem informacji o cenurze (autocenzurze?) w zawodzie bibliotekarza jest wykład doktora Michała Zająca z IINiSB Uniwersytetu Warszawskiego. Wykładowca daje w nim przykłady postaw pracowników bibliotek wobec tych zagadnień.
Co na to bibliotekarze?
- „Ja tu tylko podaję książki! Jakie mam prawo czegoś nie dać?”
- „Przynieś kartkę od rodziców, że się zgadzają.”
- „Pracuję za pieniądze podatnika – co sobie zażyczy, muszę podać.”
- „Nie kupuję złej literatury.”
- „Cenzura? Nigdy! Ja tylko dokonuję selekcji – mam ograniczone środki.”
Doktor Zając stawa również najważniejsze pytania profesji:
- Czy bibliotekarz to tylko KELNER wiedzy i rozrywki?
- Czy bibliotekarz jest odpowiedzialny za efekty swojej pracy?
- Czy bibliotekarz ma prawo mieć własną moralność i posługiwać się nią w pracy?
Zdzisław Gębołyś w rozdziale Etyczne rozterki, etyczne dylematy, etyczne zasady polskich bibliotekarzy (w świetle ankiety) opublikowanym w pracy zbiorowej Jakość usług bibliotecznych w społeczeństwie informacyjnym wyróżnia trzy fasety myślowe bibliotekarzy odnośnie cenzury:
- „Zero tolerancji” - wyraźny sprzeciw wobec przewinień/zachowań zapisanych w świadomości społecznej jako odbiegające od normy, czy też budzące zgorszenie (np. surfowanie po stronach pornograficznych w czytelni).
- „Między młotem a kowadłem” - przyzwolenie na czyny/zachowania niejednoznaczne pod względem etycznym, stawiające bariery w dostępie do zasobów bibliotecznych i informacyjnych (np. eliminowanie książek „kontrowersyjnych”, nielegalnych).
- „Umywam ręce” - akceptacja pomocy czytelnikowi w dotarciu do książek nawet, jeżeli bibliotekarz ma wątpliwości etyczne co do celów (inspiracji) czytelnika.
Do dyskusji i przemyślenia - również dla czytelników Hive
Czy jako bibliotekarz zakupilibyście do księgozbioru i udostępnilibyście:
książkę – podręcznik samobójstwa: The complete manual of suicide - jest to japońska książka napisana przez Wataru Tsurumi, opublikowana pierwszy raz 4 lipca 1993, sprzedana w ponad milionie egzemplarzy. Na 198 stronach zawiera szczegółowe opisy i analizy wielu rodzajów popełnienia samobójstwa, m. in. przedawkowania, powieszenia, skoku z wysokości, zatrucia tlenkiem węgla itp. Książka przedstawia opisy bólu, nakład związany z przygotowaniami, wygląd zwłok oraz śmiertelność, wyróżnia 11 kategorii popełnienia samobójstwa;
książkę o diecie optymalnej – Dieta optymalna Jana Kwaśniewskiego i Marka Chylińskiego, której autorzy rekomendują zwiększenie podaży tłuszczów zwierzęcych przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia warzyw i owoców, co wprawdzie powoduje spadek masy ciała, ale skutkuje też większym ryzykiem zachorowalności na choroby niedokrwienne, zawały serca czy udary mózgu;
książkę na temat szczepień – Szczepienia – niebezpieczne, ukrywane fakty Ian Sinclair.
BIBLIOGRAFIA
- Gębołyś Zdzisław Etyczne rozterki, etyczne dylematy, etyczne zasady polskich bibliotekarzy (w świetle ankiety). W: Jakość usług bibliotecznych w społeczeństwie informacyjnym. Red.: Joanna Kamińska, Beata Żołędowska-Król. Warszawa 2009
- Kępko Joanna, Packiewicz Iwona. Moralno-etyczne aspekty pracy bibliotekarza - analiza kodeksów etyki bibliotekarskiej oraz wyników badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku bibliotek białostockich. Białystok 2103
- Kodeksy etyki bibliotekarskiej na świecie: antologia narodowych kodeksów etycznych. Red. Z. Gębołyś, J. Tomaszczyk. Warszawa 2008
- Cenzura. W: Wikipedia. https://pl.wikipedia.org/wiki/Cenzura [dostęp: 26.10.2016]
- Cenzura w PRL.. W:Wikipedia. https://pl.wikipedia.org/wiki/Cenzura_w_Polskiej_Rzeczypospolitej_Ludowej [dostęp: 26.10.2016]
- Kubów Stefan. Prohibita w bibliotekach w późnym PRL-u.. http://stefankubow.blogspot.com/search/label/Cenzura [dostęp: 26.10.2016]
- Strona American Library Association. Banned & Challenged Books. http://www.ala.org/bbooks/. [dostęp: 26.10.2016]
- Zając Michał. Cenzura w bibliotece. Wykład w youtube.com. [dostęp: 26.10.2016]
- Żak Agniszka. Nie potrzeba nam cenzury, wystarczy zdrowy rozsądek. https://agnieszkazak.com/2015/08/13/nie-potrzebna-nam-cenzura-wystarczy-zdrowy-rozsadek/ [dostęp: 26.10.2016]